Көшкін-ауырлық күшінің әсерінен таулар мен жыралардың , теңіздердің тік жағалауларының,ирек көлдерінің сынықтарынан төмен қарай топырақ пен тау жыныстарының массаларының жылжымалымещысуы (сырғуы). Көшкіннің себептері көбінесе беткейдің жуылуы , оның қатты жауын-шашынмен батпақтануы , жер сілкінісі немесе адам әрекеті (жарылыс жұмыстары және т. б.) болып табылады.
Көшкін кезінде жер көлемі ондаған және жүздеген мың текше метрге жетуі мүмкін, ал кейбір жағдайларда одан да көп. Көшкінніңмещысу жылдамдығы жылына бірнеше метрден секундына бірнеше метрге дейін өзгереді. Көшкіннің ең үлкенмещысу жылдамдығы жер сілкінісі кезінде байқалады. Топырақ массаларының сырғуы тұрғын және өндірістік ғимараттардың, инженерлік және жол құрылыстарының,магистральдық құбырлар мен электр беру желілерінің қирауы мен үйінділерін,сондай-ақ адамдардың зақымдануы мен өлімін тудыруы мүмкін.
Көшкінге қалай дайындалу керек:
Көшкіннің ықтимал орындары мен шамамен шекаралары туралы ақпаратты зерттеңіз,көшкін қаупі туралы ескерту сигналдарын,сондай-ақ осы сигналды беру кезіндегі әрекеттерді есте сақтаңыз. Жақындап келе жатқан көшкіннің белгілері-ғимараттардың есіктері мен терезелерінің кептелуі,көшкін қаупі бар беткейлерде судың ағып кетуі. Жақындап келе жатқан көшкін белгілері пайда болған кезде,бұл туралы жақын жердегі көшкін станциясының постына хабарлаңыз,сол жерден ақпарат күтіңіз және жағдайдан өзіңіз әрекет етіңіз.
Көшкін кезінде қалай әрекет ету керек:
Көшкін қаупі туралы сигналдарды алған кезде электр құралдарын,газ аспаптарын және су құбыры желісін ажыратыңыз,алдын ала әзірленген жоспарлар бойынша дереу эвакуациялауға дайындалыңыз. Көшкін станциясы анықтаған көшкінніңмещысу жылдамдығына байланысты қауіп-қатерге сәйкес әрекет етіңіз. Төменмещысу жылдамдығымен (айына метр) өз мүмкіндіктеріңізге қарай әрекет етіңіз (ғимараттарды алдын-ала белгіленген жерге ауыстырыңыз , жиһаздарды,заттарды және т.б. шығарыңыз). Көшкіннің слабысу жылдамдығы тәулігіне 0,5-1,0 м-ден асатын болса, алдын ала жасалған жоспарға сәйкес эвакуациялаңыз. Эвакуация кезінде өзіңізбен бірге құжаттарды,құндылықтарды және жағдай мен әкімшіліктердің нұсқауларына байланысты жылы заттар мен өнімдерді алыңыз. Шұғыл түрде қауіпсіз жерге эвакуациялаңыз және қажет болған жағдайда құтқарушыларға қазуға,зардап шеккендерді құлау астынан алып шығуға және оларға көмек көрсетуге көмектесіңіз.
Көшкіннен кейінгі әрекеттер:
Көшкін жылжығаннан кейін тірі қалған құрылыстарда қабырғалардың,жабындардың жай-күйі тексеріледі,электрмен,газбен,сумен жабдықтау желілерінің зақымдануы анықталады. Егер сіз зардап шекпесеңіз,құтқарушылармен бірге зардап шеккендерді үйіндіден шығарып, оларға көмек көрсетіңіз.
Жедел қызмет телефондары
Қазақстан Республикасының :
ТЖД-101,112
Полиция – 102
Жедел медициналық көмек – 103
Төтенше Газ қызметі-104
Құтқару қызметі – 109
Оползень – скользящее смещение (сползание) масс грунтов и горных пород вниз по сколам гор и оврагов , крутых берегов морей,озер ирек под влиянием силы тяжести. Причинами оползня чаще всего является подмыв склона , его переувлажнение обильными осадками , землятресения или деятельность человека (взрывные работы и др.)
Объем грунта при оползне может достигать десятков и сотен тысяч кубических метров,а в отдельных случаях и более. Скорость смещения оползня колеблется от нескольких метров в год,до нескольких метров в секунду. Наибольшая скорость смещения оползня отмечается при землятресений. Сползание масс грунта может вызвать разрушение и завалы жилых и производственных зданий, инженерных и дорожных сооружений,магистральных трубопроводов и линий электропередач,а также поражение и гибель людей.
Как подготовиться к оползню:
Изучите информацию о возможных местах и примерных границах оползней,запомните сигналы оповещения об угрозе возникновения оползня,а также порядок действий при подаче этого сигнала. Признаками надвигающегося оползня являются заклинивание дверей и окон зданий,просачивание воды на оползнеопасных склонах. При появлений признаков приближающегося оползня сообщите об этом в ближайший пост оползневой станций,ждите оттуда информаций,а сами действуйте от обстановки.
Как действовать при оползне:
При получений сигналов об угрозе возникновения оползня отключите электроприборы,газовые приборы и водопроводную сеть,приготовтесь к немедленной эвакуаций по заранее разработанным планам. В зависимости от выявленной оползневой станцией скорости смещения оползня действуйте,сообразуясь с угрозой. При слабой скорости смещения (метры в месяц) поступайте в зависимости от своих возможностей (переносите строения на заранее намеченное место , вывозите мебель,вещи и т.д.). При слабой скорости смещения оползня более 0,5-1,0м в сутки эвакуируйтесь в соответствий с заранее отрааботанным планом. При эвакуаций берите с собой документы,ценности,а в зависимости от обстановки и указаний администраций теплые вещи и продукты. Срочно эвакуируйтесь в безопасное место и,при необходимости,помогите спасателям в откапываний,извлечении из-под обвала пострадавшихи оказании им помощи.
Действия после смещения оползня:
После смещения оползня в уцелевших строениях проверяются состояние стен,перекрытий,выявляются повреждения линий электро-,газо-,водоснабжения. Если вы не пострадали,то вместе со спасателями извлекайте из завала постравдавших и оказывайте им помощь.
Телефоны экстренных служб
Республики Казахстан :
ДЧС – 101,112
Полиция – 102
Скорая медицинская помощь – 103
Аварийная служба газа – 104
Служба спасения – 109